[Top][All Lists]
[Date Prev][Date Next][Thread Prev][Thread Next][Date Index][Thread Index]
[Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.pl
|
From: |
Glenn Morris |
|
Subject: |
[Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.pl |
|
Date: |
Wed, 22 Aug 2007 07:40:45 +0000 |
CVSROOT: /sources/emacs
Module name: emacs
Changes by: Glenn Morris <gm> 07/08/22 07:40:45
Index: TUTORIAL.pl
===================================================================
RCS file: TUTORIAL.pl
diff -N TUTORIAL.pl
--- /dev/null 1 Jan 1970 00:00:00 -0000
+++ TUTORIAL.pl 22 Aug 2007 07:40:45 -0000 1.1
@@ -0,0 +1,1248 @@
+Krótki samouczek Emacsa. Warunki kopiowania znajduj± sie na koñcu pliku.
+
+Polecenia Emacsa wymagaj± na ogó³ wci¶niêcia klawisza CONTROL (oznaczanego
+czasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDIT
+albo ALT). Dalej bêdziemy stosowaæ nastêpuj±ce skróty:
+
+C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu
+ klawisza <znak>. Na przyk³ad C-f bêdzie odpowiada³o
+ naci¶niêciu f przy wci¶niêtym klawiszu CONTROL.
+M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu
+ klawisza <znak>. Zamiast tego mo¿na nacisn±æ i pu¶ciæ klawisz
+ ESC, a potem nacisn±æ klawisz <znak>.
+
+Uwaga: aby zakoñczyæ sesjê Emacsa, naci¶nij C-x C-c (kolejno dwa znaki).
+Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczaj± w dalszej czê¶ci tego samouczka
+æwiczenia dla Ciebie. Na przyk³ad:
+<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
+[Dodatkowe odstêpy zosta³y zrobione w celach dydaktycznych.]
+>> Teraz naci¶nij C-v (nastêpny ekran), aby przej¶æ na nastêpny ekran
+ samouczka (zrób to naciskaj±c jednocze¶nie klawisze CONTROL i v).
+ Od tego momentu powiniene¶ robiæ to zawsze, gdy dojdziesz
+ do koñca ekranu.
+
+Zwróæ uwagê na to, ¿e kilka linii siê powtarza, gdy przechodzisz z
+ekranu na nastêpny; ma to zapewniæ wra¿enie ci±g³o¶ci podczas przesuwania
+siê w obrêbie pliku.
+
+Pierwsz± umiejêtno¶ci±, która powiniene¶ opanowaæ, jest sposób
+przesuwania siê z miejsca na miejsce. Wiesz ju¿, jak przesuwaæ siê
+o jeden ekran do przodu. Aby przesun±æ siê o jeden ekran do ty³u,
+wci¶nij kombinacjê klawiszy M-v (to znaczy wci¶nij i przytrzymaj
+klawisz META lub Alt i jednocze¶nie naci¶nij v albo naci¶nij kolejno
+klawisze <ESC> v, je¶li nie masz klawisza META lub Alt).
+
+>> Spróbuj nacisn±æ M-v, a potem C-v, by przesun±æ siê w przód i w ty³
+ kilka razy.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Nastêpuj±ce polecenia s³u¿± do przegl±dania tekstu po jednym ekranie:
+
+ C-v Przesuñ siê o jeden ekran do przodu
+ M-v Przesuñ siê o jeden ekran do ty³u
+ C-l Wyczy¶æ ekran i wy¶wietl go na nowo, umieszczaj±c
+ tekst z okolic kursora w ¶rodku ekranu.
+ (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)
+
+>> Znajd¼ kursor i zapamiêtaj, jaki tekst jest w jego pobli¿u.
+ Naci¶nij nastêpnie C-l.
+ Znajd¼ kursor jeszcze raz i zwróæ uwagê, ¿e znajduje siê on
+ w pobli¿u tego samego tekstu.
+
+Mo¿esz tak¿e u¿yæ klawiszy PageUp i PageDn, je¶li s± dostêpne na
+Twojej klawiaturze, do przemieszczania siê miêdzy stronami, ale u¿ycie
+C-v i M-v jest bardziej efektywne.
+
+PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM
+----------------------------
+
+Przesuwanie siê z ekranu na ekran jest u¿yteczne, ale jak przej¶æ do
+okre¶lonego miejsca w obrêbie jednego ekranu?
+
+Mo¿na to zrobiæ na kilka sposobów. Najprostszym jest u¿ycie poleceñ
+C-p, C-b, C-f oraz C-n. Ka¿de z nich przesuwa kursor o jeden wiersz
+albo kolumnê w okre¶lonym kierunku. Oto schemat, który to obrazuje:
+
+ Poprzednia linia, C-p
+ (ang. previous line)
+ :
+ :
+ Do ty³u, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f
+ (ang. back) : (ang. forward)
+ :
+ :
+ Nastêpna linia, C-n
+ (ang. next line)
+
+>> Przesuñ kursor na ¶rodek tego schematu za pomoc± C-n lub C-p.
+ Potem naci¶nij C-l, by zobaczyæ ca³y diagram na ¶rodku ekranu.
+
+To s± podstawowe polecenia kieruj±ce po³o¿eniem kursora, których
+bêdziesz u¿ywa³ bardzo czêsto, warto wiêc je zapamiêtaæ.
+
+>> Naci¶nij kilka razy C-n, by przesun±æ kursor do tej linii.
+
+>> Przesuñ siê w g³±b linii za pomoc± C-f, a potem do góry za pomoc±
+ C-p. Zwróæ uwagê na zachowanie siê C-p, gdy kursor jest w ¶rodku
+ linii.
+
+Ka¿da linia tekstu koñczy siê znakiem nowej linii, który oddziela j±
+od nastêpnej. Ka¿dy Twój plik powinien siê koñczyæ znakiem nowej
+linii (ale Emacs tego nie wymaga).
+
+>> Spróbuj nacisn±æ C-b na pocz±tku linii. Powinno Ciê to przenie¶æ
+ na koniec poprzedniej linii. Dzieje siê tak dlatego, ¿e kursor
+ przechodzi wówczas nad znakiem nowej linii.
+
+C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.
+
+>> Naci¶nij kilka razy C-b i obserwuj po³o¿enie kursora.
+ Naciskaj potem C-f, by wróciæ na koniec linii. W koñcu naci¶nij
+ jeszcze raz C-f, by przej¶æ do nastêpnej linii.
+
+Gdy przesuwasz kursor poza doln± krawêd¼ ekranu, tekst po³o¿ony
+za krawêdzi± przesuwa siê na ekran (ang. scrolling). Dziêki temu
+Emacs mo¿e przesun±æ kursor do okre¶lonego miejsca bez umieszczania
+go poza ekranem.
+
+>> Spróbuj przesun±æ kursor poza doln± granicê ekranu za pomoc± C-n
+ i zobacz, co siê stanie.
+
+Je¶li przesuwanie siê o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne,
+to spróbuj przesuwaæ siê o s³owa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o s³owo
+do przodu, a M-b przesuwa go o s³owo do ty³u.
+
+>> Naci¶nij kilka razy M-f i M-b.
+
+Gdy jeste¶ w ¶rodku s³owa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec.
+Je¶li natomiast jeste¶ w przerwie miedzy s³owami, to M-f przesuwa
+kursor na koniec nastêpnego s³owa. M-b zachowuje siê podobnie
+dla ruchu do ty³u.
+
+>> Naci¶nij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak by¶
+ móg³ zauwa¿yæ dzia³anie M-f i M-b naci¶niêtych w ró¿nych miejscach
+ wewn±trz i miêdzy s³owami.
+
+Zauwa¿ podobieñstwo miêdzy C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo czêsto
+kombinacje zawieraj±ce Meta (Alt) oznaczaj± operacje zwi±zane
+z jednostkami jêzykowymi (s³owa, zdania, akapity), podczas gdy
+kombinacje z klawiszem Control dzia³aj± na jednostkach podstawowych,
+niezale¿nych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.).
+
+Oto zale¿no¶æ, która stosuje siê do linii i zdañ: C-a i C-e przesuwaj±
+kursor na pocz±tek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwaj± go na pocz±tek
+i koniec zdania.
+
+>> Naci¶nij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e.
+ Powtórz to z M-a, a potem z M-e.
+
+Czy zauwa¿y³e¶, ¿e powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powtórne
+M-a przesuwa Ciê o jedno zdanie? Chocia¿ nie ma tu pe³nej analogii,
+wydaje siê to jednak naturalne.
+
+Po³o¿enie kursora w tek¶cie jest okre¶lane mianem "punktu".
+
+Oto podsumowanie prostych poleceñ s³u¿±cych do przesuwania kursora,
+w³±cznie z operacjami dotycz±cymi s³ów i zdañ:
+
+ C-f Do przodu o jeden znak
+ C-b Do ty³u o jeden znak
+
+ M-f Do przodu o s³owo
+ M-b Do ty³u o s³owo
+
+ C-n Nastêpna linia
+ C-p Poprzednia linia
+
+ C-a Pocz±tek linii
+ C-e Koniec linii
+
+ M-a Do ty³u na pocz±tek zdania
+ M-e Do przodu na koniec zdania
+
+>> Przeæwicz kilka razy dla wprawy wszystkie powy¿sze polecenia.
+ Nale¿± one do najczê¶ciej u¿ywanych.
+
+Dwa inne wa¿ne polecenia przesuwaj±ce kursor to M-< (Meta lub Alt
+i znak mniejszo¶ci), które przesuwa kursor na pocz±tek ca³ego tekstu
+i M-> (Meta lub Alt i znak wiêkszo¶ci), które przesuwa kursor na koniec
+ca³ego tekstu.
+
+Na wiêkszo¶ci klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz wiêc u¿yæ
+klawisza Shift, by nacisn±æ "<", i podobnie musisz u¿yæ klawisza Shift,
+by nacisn±æ M-<. Bez Shift uzyska³by¶ M-przecinek.
+
+>> Naci¶nij M-<, by przej¶æ na pocz±tek samouczka, a potem kilka razy
+ u¿yj C-v, by powróciæ do tego miejsca.
+
+>> Teraz naci¶nij M->, by przej¶æ na koniec samouczka, i wróæ do tego
+ miejsca za pomoc± kilkakrotnego M-v.
+
+Je¶li Twoja klawiatura ma klawisze strza³ek, to mo¿esz ich u¿yæ do
+przesuwania kursora. Radzimy Ci nauczyæ siê siê kombinacji C-b, C-f,
+C-n i C-p z trzech powodów. Po pierwsze, dzia³aj± one na wszystkich
+typach terminali. Po drugie, gdy ju¿ zdobêdziesz pewn± praktykê w
+pos³ugiwaniu siê Emacsem, to bêdzie Ci szybciej nacisn±æ te kombinacje
+ni¿ klawisze strza³ek (poniewa¿ nie wymaga to przenoszenia d³oni z
+miejsca, które zajmuj± podczas szybkiego pisania za pomoc± 10 palców).
+Po trzecie wreszcie, gdy ju¿ wyrobisz sobie zwyczaj pos³ugiwania siê
+tymi poleceniami z klawiszem Control, to ³atwo przyjdzie Ci nauczyæ siê
+bardziej zaawansowanych poleceñ przesuwaj±cych kursor.
+
+Wiêkszo¶æ poleceñ Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla wiêkszo¶ci
+poleceñ oznacza on liczbê powtórzeñ. Aby okre¶liæ liczbê powtórzeñ
+polecenia, powiniene¶ je poprzedziæ naci¶niêciem C-u a potem cyfr.
+Je¶li masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), to
+alternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest u¿ycie
+tego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoiæ
+sobie metodê z klawiszem C-u, poniewa¿ dzia³a ona na wszystkich
+terminalach.
+
+Na przyk³ad C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znaków.
+
+>> Spróbuj u¿yæ C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesun±æ kursor
+ do jednej z linii w pobli¿u tego zdania za pomoc± tylko jednego
+ polecenia.
+
+Wiêkszo¶æ poleceñ u¿ywa argumentu liczbowego jako liczby powtórzeñ.
+Jest kilka poleceñ, które u¿ywaj± go w inny sposób. Do takich wyj±tków
+nale¿± C-v i M-v. Je¶li poda siê im argument, to przesuwaj± zawarto¶æ
+ekranu w górê lub w dó³ o podan± liczbê linii zamiast o tyle¿ ekranów.
+Na przyk³ad C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.
+
+>> Spróbuj nacisn±æ C-u 8 C-v.
+
+To powinno by³o przewin±æ ekran do góry o 8 linii. Je¶li chcia³by¶
+przewin±æ ekran w dó³, to powiniene¶ podaæ argument przed poleceniem M-v.
+
+Je¶li pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11
+lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajduje
+siê prostok±tny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polsku
+suwakiem. Za jego pomoc± mo¿esz przewijaæ tekst, u¿ywaj±c do tego myszy.
+
+>> Spróbuj nacisn±æ ¶rodkowy klawisz myszy u góry pod¶wietlonego
+ obszaru na suwaku. To powinno przewin±æ tekst do miejsca
+ okre¶lonego przez wysoko¶æ, na której nacisn±³e¶ klawisz myszy.
+
+>> Przesuñ mysz do miejsca oddalonego od górnego koñca suwaka o mniej
+ wiêcej trzy linie i naci¶nij lewy klawisz myszy kilka razy.
+
+
+* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY
+----------------------------
+
+Je¶li Emacs przestaje odpowiadaæ na Twoje polecenia, to mo¿esz go
+bezpiecznie zatrzymaæ, przyciskaj±c C-g. Klawisza C-g mo¿esz te¿ u¿yæ do
+przerwania polecenia, które zabiera zbyt wiele czasu.
+
+Mo¿esz tak¿e u¿yæ C-g do anulowania argumentu liczbowego albo pocz±tku
+polecenia, którego nie zamierzasz dokoñczyæ.
+
+>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naci¶nij C-g.
+ Teraz naci¶nij C-f. Powinno to przesun±æ kursor zaledwie o
+ jeden znak, poniewa¿ argument liczbowy anulowa³e¶ za pomoc± C-g.
+
+Za pomoc± klawisza C-g mo¿esz te¿ anulowaæ skutki omy³kowego
+wci¶niêcia klawisza <ESC>.
+
+
+* ZABLOKOWANE POLECENIA
+-----------------------
+
+Pewne polecenia Emacsa s± ,,zablokowane'' -- po to, by pocz±tkuj±cy
+u¿ytkownicy nie mogli ich wywo³aæ przez przypadek.
+
+Je¶li wywo³asz jedno z zablokowanych poleceñ, to Emacs wypisze komunikat
+informuj±cy o tym, co to za polecenie, i zapyta Ciê, czy istotnie chcesz
+je wywo³aæ.
+
+Je¶li naprawdê chcesz wywo³aæ to polecenie, to odpowiedz na pytanie,
+naciskaj±c spacjê. Je¶li nie chcesz wywo³aæ zablokowanego polecenia,
+to na pytanie odpowiedz, naciskaj±c n.
+
+>> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n
+ na zadane pytanie.
+
+
+* OKNA
+------
+
+Emacs mo¿e mieæ otwartych kilka okien, z których ka¿de wy¶wietla
+w³asny tekst. Pojêcie ,,okna'', je¶li chodzi o Emacsa, nie odnosi
+siê do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczego
+panelu wewn±trz okienka systemowego. (Emacs mo¿e te¿ pracowaæ
+na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsa
+nazywaj± siê one ramkami. Opisane jest to poni¿ej.)
+
+Na tym etapie lepiej jest siê nie zag³êbiaæ w techniki wykorzystuj±ce
+kilka okien. Powiniene¶ jedynie wiedzieæ, w jaki sposób pozbyæ siê
+nadmiaru okien, które mog± siê pojawiæ w wyniku wywo³ania Emacsowego
+systemu pomocy albo niektórych poleceñ. Robi siê to w prosty sposób:
+
+ C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozosta³e okna).
+
+Kombinacja ta to klawisz Control-x, po którym wystêpuje cyfra 1.
+Powiêksza ona okno, w którym jest kursor tak, by wype³ni³o ono ekran,
+kasuj±c zarazem pozosta³e okna Emacsa.
+
+>> Przesuñ kursor do tej linii i naci¶nij C-u 0 C-l.
+
+(C-l, jak pamiêtasz od¶wie¿a zawarto¶æ ekranu. Je¶li temu poleceniu
+poda siê argument liczbowy, to bêdzie to oznacza³o ,,od¶wie¿ zawarto¶æ
+ekranu i umie¶æ bie¿±ca liniê o tyle linii od góry ekranu''. Tak wiêc,
+C-u 0 C-1 oznacza ,,od¶wie¿ ekran, umieszczaj±c bie¿±ca liniê na samej
+górze''.)
+
+>> Naci¶nij Control-x 2
+ Zauwa¿, ¿e okno siê kurczy, a jednocze¶nie pojawia siê nowe,
+ wy¶wietlaj±ce ten sam tekst.
+
+>> Naci¶nij C-x 1, a nowe okno zniknie.
+
+
+* WSTAWIANIE I USUWANIE
+-----------------------
+
+Je¶li chcesz wstawiæ nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, które da
+siê wy¶wietliæ, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst i
+natychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawiæ znak nowej
+linii, trzeba nacisn±æ klawisz <Return> (na maszynach do pisania tak
+oznacza³o siê znak powrotu karetki).
+
+Ostatnio napisany znak mo¿esz skasowaæ, naciskaj±c klawisz <Delback>.
+Chodzi tu o klawisz, którego normalnie u¿ywasz do skasowania ostatnio
+napisanego znaku. Na wiêkszo¶ci klawiatur wyró¿nia siê on wielko¶ci±,
+le¿y nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del"
+albo "Backspace".
+
+Je¶li masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to w³a¶nie on
+jest wspomnianym <Delback>. Oprócz niego mo¿e jeszcze wystêpowaæ
+klawisz oznaczony s³owem "Delete", ale to nie on pe³ni rolê <Delback>.
+
+Mówi±c bardziej ogólnie, <Delback> usuwa znak bezpo¶rednio
+poprzedzaj±cy bie¿±c± pozycjê kursora.
+
+>> Sprawd¼ to teraz: wstaw kilka znaków, po czym usuñ je, kilka razy
+ naciskaj±c <Delback>. Nie martw siê, ¿e zmieniasz w ten sposób
+ niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz g³ównego pliku samouczka.
+ Pracujesz teraz na jego kopii.
+
+Gdy linia tekstu staje siê zbyt d³uga, by zmie¶ciæ siê w jednym
+wierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu nastêpnym.
+Znak ,,backslash'' (`\') (albo - je¶li pracujesz w okienkowym
+trybie graficznym - zagiêta strza³ka) umieszczony na prawym marginesie
+wskazuje, ¿e dana linia jest kontynuowana w nastêpnym wierszu ekranu.
+
+>> Wpisuj jaki¶ tekst tak d³ugo, a¿ dojdziesz do prawego marginesu, i
+ potem nie przestawaj. Zauwa¿ysz, ¿e pojawi siê linia kontynuacji.
+
+>> U¿yj klawisza <Delback>, by usun±æ znaki tekstu, tak by linia znowu
+ mie¶ci³a siê na ekranie; linia kontynuacji zniknie.
+
+Znak nowej linii mo¿na skasowaæ tak jak ka¿dy inny znak. Usuniêcie znaku
+nowej linii miêdzy dwiema liniami spowoduje ich po³±czenie. Je¶li powsta³a
+w wyniku tego linia tekstu jest zbyt d³uga, by zmie¶ciæ siê na szeroko¶æ
+ekranu, to zostanie wy¶wietlona z lini± kontynuacji.
+
+>> Przesuñ kursor na pocz±tek linii i naci¶nij <Delback>. Bie¿±ca
+ linia zostanie po³±czona z poprzedni±.
+
+>> Naci¶nij <Return>, by z powrotem wstawiæ znak nowej linii, który
+ skasowa³e¶.
+
+Jak ju¿ wiesz, wiêkszo¶æ poleceñ Emacsa mo¿na wywo³aæ z parametrem
+liczby powtórzeñ; dotyczy to tak¿e znaków tekstu. Argument liczbowy
+powoduje wstawienie znaku odpowiadaj±c± mu liczbê razy.
+
+>> Wypróbuj to teraz -- naci¶nij C-u 8 *, a uzyskasz ********.
+
+Nauczy³e¶ siê ju¿ wiêkszej czê¶ci podstawowych sposobów pisania oraz
+poprawiania b³êdów. W Emacsie mo¿esz usuwaæ równie¿ ca³e s³owa lub
+linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znaków:
+
+ <Delback> usuñ znak bezpo¶rednio przed kursorem
+ C-d usuñ znak bezpo¶rednio za kursorem
+
+ M-<Delback> wytnij s³owo bezpo¶rednio przed kursorem
+ M-d wytnij s³owo bezpo¶rednio za kursorem
+
+ C-k wytnij zawarto¶æ linii od kursora do jej koñca
+ M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do koñca zdania
+
+Warto zauwa¿yæ, ¿e stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-d
+rozszerza analogiê wystêpuj±c± w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> tak
+naprawdê nie jest znakiem steruj±cym, ale nie jest to tutaj
+istotne). C-k i M-k s± podobne do C-e i M-e w tym sensie, ¿e linie s±
+odpowiednikami zdañ.
+
+
+Oto metoda wycinania czê¶ci tekstu. Umie¶æ kursor na pocz±tku fragmentu,
+który chcesz wyci±æ, i naci¶nij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejd¼
+na drugi koniec wybranego fragmentu i naci¶nij C-w. To wytnie ca³y tekst
+zawarty miêdzy punktami pocz±tkowym i koñcowym.
+
+>> Przesuñ kursor na literê O na pocz±tku poprzedniego paragrafu.
+
+>> Naci¶nij C-SPC. Emacs wy¶wietli "Mark set" (znacznik ustawiony)
+ na dole ekranu.
+
+>> Przesuñ kursor do litery o w s³owie ,,kursor'' w drugim zdaniu.
+
+>> Naci¶nij C-w. Ta komenda wytnie ca³y fragment zaczynaj±cy siê od O,
+ a koñcz±cy tu¿ przed o.
+
+Gdy usuwasz wiêcej ni¿ jeden znak naraz, Emacs zachowuje usuniêty
+tekst po to, by móg³ go z powrotem gdzie¶ wstawiæ. Wstawianie
+usuniêtego tekstu nazywa siê ,,wklejaniem''. Usuniêty tekst
+mo¿esz wkleiæ zarówno w to samo miejsce, z którego zosta³ usuniêty,
+b±d¼ te¿ w inne miejsca. Ten sam tekst mo¿esz wkleiæ wielokrotnie,
+w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y.
+
+Zauwa¿ ró¿nicê miêdzy ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegaj±c± na tym,
+¿e rzeczy wyciête mo¿na na nowo wklejaæ, usuniêtych natomiast wklejaæ nie
+mo¿na. Na ogó³ polecenia Emacsa, które kasuj± du¿o tekstu, zachowuj± go,
+podczas gdy polecenia, które po prostu kasuj± jeden znak albo puste
+linie lub odstêpy, skasowanego tekstu nie zachowuj±.
+
+>> Przesuñ kursor na pocz±tek linii, która nie jest pusta. Naci¶nij
+ C-k, by wyci±æ tekst z tej linii.
+
+>> Naci¶nij C-k jeszcze raz. Zauwa¿, ¿e wycina to znak nowej linii,
+ który znajduje siê za ta lini±.
+
+Zwróæ uwagê, ¿e pojedyncze C-k wycina zawarto¶æ linii, a powtórne C-k
+wycina sam± liniê, tak ¿e pozosta³e linie przesuwaj± siê do góry. C-k
+traktuje argument liczbowy w sposób specjalny: wycina ono tyle linii,
+ile wynosi warto¶æ argumentu, ORAZ ich zawarto¶æ. To nie jest jedynie
+powtórzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ich
+znakami nowej linii; dwukrotne naci¶niecie C-k nie zrobi³oby tego.
+
+By odzyskaæ ostatnio wyciêty tekst i wstawiæ go w miejsce kursora,
+naci¶nij C-y.
+
+>> Twoja kolej. Naci¶nij C-y, by z powrotem wstawiæ tekst.
+
+Zwróæ uwagê, ¿e je¶li naci¶niesz C-k kilka razy z rzêdu, to ca³y wyciêty
+tekst zostanie zachowywany w jednym kawa³ku, tak ¿e pojedyncze C-y wklei
+wszystkie linie.
+
+>> Naci¶nij C-k kilka razy.
+
+A by odzyskaæ ten wyciêty tekst...
+
+>> ...naci¶nij C-y. Przesuñ potem kursor o kilka linii w dó³ i
+ naci¶nij C-y jeszcze raz. Widzisz, ¿e wstawia to ten sam tekst.
+
+Co zrobiæ, je¶li chcesz wstawiæ tekst, który wcze¶niej wyci±³e¶,
+a potem wycinasz co¶ innego? C-y wstawia tekst ostatnio wyciêty.
+Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Mo¿esz do niego wróciæ,
+u¿ywaj±c polecenia M-y. Naciskaj±c C-y, wstawiasz tekst ostatnio
+wyciêty, a naciskaj±c M-y, zastêpujesz ten tekst wyciêtym uprzednio.
+Dalsze naciskanie M-y przywo³uje coraz wcze¶niejsze fragmenty tekstu.
+Gdy dojdziesz do tekstu, którego szuka³e¶, po prostu kontynuuj edycjê
+tekstu, pozostawiaj±c wklejony tekst tam, gdzie siê znajduje.
+
+Naciskaj±c M-y wystarczaj±co wiele razy, dojdziesz do punktu,
+z którego wystartowa³e¶ (czyli tekstu wyciêtego ostatnio).
+
+>> Wytnij jak±¶ liniê, zmieñ pozycjê kursora i wytnij inn±. Naci¶nij
+ potem C-y, by wstawiæ drug± z wyciêtych linii. Potem naci¶nij M-y
+ i linia ta zostanie zast±piona przez t± pierwsz±. Naci¶nij M-y
+ jeszcze kilka razy, by zobaczyæ, co siê dzieje. Powtarzaj to a¿
+ do ponownego pojawienia siê drugiej z linii. Mo¿esz te¿ wypróbowaæ,
+ co siê stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim
+ albo ujemnym.
+
+
+* COFNIJ
+--------
+
+Je¶li wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, ¿e
+to by³a pomy³ka, to mo¿esz cofn±æ zmiany, wydaj±c polecenie ,,cofnij''
+(ang. undo), C-x u.
+
+C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; je¶li powtórzysz
+C-x u kilka razy z rzêdu, to ka¿de powtórzenie cofa kolejne polecenie.
+
+Od tej regu³y s± dwa wyj±tki: polecenia, które nie zmieniaj± tekstu nie
+licz± siê jako polecenia, które mo¿na wycofaæ (dotyczy to zarówno
+przesuniêæ kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane do
+tekstu (np. litery) ³±czone s± w grupy do 20. (Redukuje to liczbê
+naci¶niêæ C-x u, które musia³by¶ wykonaæ, by wycofaæ siê z niechcianych
+zmian.)
+
+>> Wytnij tê liniê za pomoc± C-k, a potem naci¶nij C-x u; linia
+ powinna siê pojawiæ ponownie.
+
+C-_ jest innym sposobem wywo³ania polecenia "cofnij"; dzia³a to
+dok³adnie tak samo jak C-x u, jest jednak ³atwiejsze do naci¶niêcia
+kilka razy z rzêdu. Wad± kombinacji C-_ jest to, ¿e nie jest oczywiste
+w jaki sposób j± uzyskaæ na niektórych klawiaturach. To w³a¶nie dlatego
+dostêpna jest te¿ kombinacja C-x u. Na niektórych terminalach mo¿esz
+nacisn±æ C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naci¶niêcie /.
+
+Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u okre¶la liczbê powtórzeñ
+tego polecenia.
+
+
+* PLIKI
+-------
+
+Aby edytowany przez Ciebie tekst zosta³ na trwa³e zachowany, musisz
+umie¶ciæ go w pliku. Je¶li tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdy
+zamkniêty zostanie Emacs, za pomoc± którego go edytowa³e¶. Aby zachowaæ
+tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znale¼æ'', i to zanim
+zaczniesz wprowadzaæ tekst. Czynno¶æ znajdowania pliku (ang. "file
+finding") bywa te¿ nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "file
+visiting").
+
+Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wy¶wietlenie jego zawarto¶ci.
+Bardzo czêsto jest to pocz±tek edycji pliku. Jednak¿e zmiany, które
+wprowadzasz do pliku, nie s± w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz''
+(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, który zosta³
+zmieniony tylko w po³owie, a tego chcesz unikn±æ. Gdy zachowujesz
+zmieniony plik, Emacs zostawia orygina³ (pod inna nazw±) na wypadek,
+gdyby¶ doszed³ do wniosku, ¿e wprowadzone zmiany by³y b³êdne.
+
+Je¶li popatrzysz na dó³ ekranu, to zauwa¿ysz liniê, która zaczyna siê
+i koñczy my¶lnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tej
+czê¶ci ekranu zawsze mo¿esz znale¼æ nazwê pliku, który w³a¶nie
+odwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, który
+jest Twoj± w³asn± kopi± samouczka Emacsa. Obojêtnie, który plik
+odwiedzisz, w³a¶nie w tym miejscu pojawi siê jego nazwa.
+
+Polecenia s³u¿±ce do odwiedzania i zachowywania plików ró¿ni± siê
+od innych poleceñ, które ju¿ pozna³e¶, tym, ¿e sk³adaj± siê z dwóch
+znaków. Obydwa zaczynaj± siê od znaku Control-x. Jest mnóstwo
+poleceñ, które zaczynaj± siê od tego w³a¶nie znaku; wiele z nich
+dotyczy plików, buforów oraz rzeczy z nimi zwi±zanych. Polecenia
+te maj± d³ugo¶æ dwóch, trzech lub czterech znaków.
+
+Kolejn± nowo¶ci± odno¶nie polecenia odwiedzania pliku jest to, ¿e
+musisz mu podaæ nazwê pliku, który chcesz znale¼æ. Mówimy o tym, ¿e
+polecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jest
+nazw± pliku). Po wpisaniu polecenia
+
+ C-x C-f znajd¼ plik (ang. find a file)
+
+Emacs poprosi Ciê o wpisanie nazwy pliku. Pojawia siê ona w dolnej linii
+ekranu. Gdy ta linia jest u¿ywana do wprowadzania tego typu danych,
+nazywa siê j± ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy pliku
+w minibuforze mo¿esz u¿ywaæ zwyk³ych poleceñ Emacsa.
+
+Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych w
+minibuforze) mo¿na anulowaæ klawiszem C-g.
+
+>> Naci¶nij C-x C-f, po czym naci¶nij C-g. Na skutek tego zniknie
+ minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, które
+ tego minibufora u¿ywa³o. W rezultacie nie odwiedzisz ¿adnego pliku.
+
+Gdy skoñczysz wpisywaæ nazwê pliku, naci¶nij <Return>. Wówczas
+polecenie C-x C-f zabierze siê do roboty i znajdzie plik, który
+wybra³e¶. Z chwil± zakoñczenia wykonywania polecenia C-x C-f
+zniknie te¿ minibufor.
+
+Zawarto¶æ znalezionego pliku po chwili pojawia siê na ekranie
+i mo¿esz j± edytowaæ. Gdy chcesz zachowaæ zmiany, by je utrwaliæ,
+wydaj polecenie
+
+ C-x C-s zachowaj plik (ang. save).
+
+Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy to
+robisz, Emacs zmienia nazwê oryginalnego pliku, dodaj±c na
+koñcu jego nazwy znak ~. W ten sposób powstaje zapasowa kopia
+oryginalnego pliku.
+
+Gdy zachowywanie pliku siê koñczy, Emacs wypisuje jego nazwê u do³u
+ekranu. Pliki powiniene¶ zachowywaæ stosunkowo czêsto, aby nie straciæ
+za du¿o w wypadku za³amania systemu.
+
+>> Naci¶nij C-x C-s, by zachowaæ dla siebie kopiê samouczka. Emacs
+ powinien wypisaæ "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.
+
+UWAGA: W niektórych systemach naci¶niêcie C-x C-s zamra¿a ekran i w
+rezultacie Emacs nie mo¿e pokazywaæ tekstu. Oznacza to, ¿e sk³adowa
+systemu operacyjnego, zwana kontrol± przep³ywu (ang. flow control),
+przechwyci³a znak C-s i nie pozwoli³a mu dotrzeæ do Emacsa. By odzyskaæ
+kontrolê nad ekranem, naci¶nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
+rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podrêczniku
+Emacsa.
+
+Odwiedziæ w celu edycji lub odczytu mo¿esz plik istniej±cy ju¿ w
+systemie. Mo¿esz te¿ odwiedziæ plik, którego jeszcze nie ma w systemie i
+w³a¶nie w taki sposób tworzy siê w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniem
+C-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniej±cej w systemie, wówczas
+Emacs wy¶wietli puste miejsce, do którego bêdziesz móg³ zacz±æ wpisywaæ
+tekst. Gdy za¿±dasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy w
+systemie plik z tym tekstem. Od tego momentu mo¿esz uwa¿aæ, ¿e edytujesz
+plik ju¿ istniej±cy.
+
+
+* BUFORY
+--------
+
+Je¶li za pomoc± C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzony
+poprzednio pozostanie w Emacsie. Mo¿esz siê na niego prze³±czyæ,
+odwiedzaj±c go jeszcze raz za pomoc± C-x C-f. W ten sposób mo¿esz
+mieæ w Emacsie odwiedzonych jednocze¶nie wiele plików.
+
+>> Utwórz plik o nazwie "foo" za pomoc± C-x C-f foo <Return>.
+ Wpisz w niego jaki¶ tekst i zachowaj "foo" za pomoc± C-x C-s.
+ W koñcu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wróciæ do samouczka.
+
+Emacs przechowuje tekst ka¿dego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''.
+Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewn±trz Emacsa. By
+zobaczyæ listê buforów, które istniej± w Twoim Emacsie, naci¶nij
+
+ C-x C-b lista buforów (ang. list buffers).
+
+>> Naci¶nij C-x C-b.
+
+Zwróæ uwagê, ¿e ka¿dy bufor ma w³asn± nazwê, mo¿e te¿ mieæ skojarzon± z
+nim nazwê pliku, który odwiedza. KA¯DY tekst, który ogl±dasz w Emacsie,
+jest zawsze czê¶ci± jednego z buforów.
+
+>> Naci¶nij C-x 1 by pozbyæ siê listy buforów.
+
+Je¶li masz kilka buforów to tylko jeden z nich jest aktualny, ten
+który w³a¶nie edytujesz. Je¶li chcesz edytowaæ inny bufer musisz siê
+do niego "prze³±czyæ" (ang. switch). Je¶li chcesz prze³±czyæ siê do
+bufora, który odwiedza jaki¶ plik, mo¿esz to zrobiæ poprzez ponowne
+odwiedzenie pliku za pomoc± C-x C-f. Ale istnieje tak¿e ³atwiejszy
+sposób: u¿yj C-x b. U¿ywaj±c tej komendy musisz podaæ nazwê bufora, do
+którego zamierzasz siê prze³±czyæ.
+
+>> Naci¶nij C-x b foo <Return> by wróciæ do bufora "foo", który
+ przechowuje tekst pliku "foo". Nastêpnie naci¶nij C-x b TUTORIAL
+ <Return> by wróciæ do samouczka.
+
+Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez ¶cie¿ki), choæ czasami
+zdarza siê inaczej. Lista buforów, któr± tworzysz za pomoc± C-x C-b
+pokazuje nazwy wszystkich buforów.
+
+KA¯DY tekst, który pojawia siê w oknie Emacsa jest czê¶ci± jakiego¶
+bufora. Niektóre bufory nie odpowiadaj± ¿adnemu odwiedzanemu
+plikowi. Na przyk³ad bufor "*Buffer List*" nie odwiedza ¿adnego pliku;
+zawiera on listê buforów, utworzon± w reakcji na naci¶niêcie przez
+Ciebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" tak¿e nie odwiedza ¿adnego pliku;
+zawiera komunikaty, które pojawia³y siê podczas Twojej sesji z
+Emacsem.
+
+>> Naci¶nij C-x b *Messages* <Return> by obejrzeæ bufor zawieraj±cy
+ komunikaty. Nastêpnie naci¶nij C-x b TUTORIAL <Return> by wróciæ do
+ samouczka.
+
+Je¶li zmieniasz tekst w jakim¶ pliku, a potem odwiedzisz inny plik, to
+zawarto¶æ tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany,
+które wprowadzi³e¶, pozostaj± w Emacsie, w buforze tego¿ pliku.
+Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma ¿adnego wp³ywu na
+pozosta³e. Jest to bardzo przydatne, ale te¿ oznacza, ¿e potrzebny jest
+Ci wygodny sposób zachowywania zawarto¶ci buforów. Niewygodne na
+przyk³ad by³oby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba by³o do
+niego przechodziæ za pomoc± C-x C-f i dopiero potem wywo³ywaæ C-x C-s.
+Dlatego istnieje polecenie:
+
+ C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)
+
+W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla ka¿dego z buforów, w którym
+wystêpuj± nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy go
+w tej chwili zachowaæ.
+
+>> Wstaw jak±¶ liniê tekstu, a potem naci¶nij C-x s.
+ Powiniene¶ zostaæ zapytany o to, czy chcesz zachowaæ bufor
+ TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdz±co, naciskaj±c y.
+
+
+* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECEÑ
+------------------------------
+
+Poleceñ Emacsa jest znacznie, znacznie wiêcej, ni¿ mo¿na by skojarzyæ
+z klawiszami klawiatury, uwzglêdniaj±c nawet kombinacje z META lub Ctrl.
+Emacs radzi sobie z tym problemem, udostêpniaj±c polecenia X (ang.
+eXtend). Istniej± dwa rodzaje tych poleceñ:
+
+ C-x Rozszerzenie o znak. Nastêpuje po nim jeden znak.
+ M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Nastêpuje po nim
+ pe³na, niekiedy d³uga nazwa polecenia.
+
+Polecenia te s± u¿yteczne, ale u¿ywa siê ich nie tak czêsto, jak tych,
+których ju¿ siê nauczy³e¶. Mia³e¶ ju¿ okazjê poznaæ dwa z nich: C-x C-f,
+s³u¿±ce do odwiedzania plików, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innym
+przyk³adem mo¿e byæ polecenie C-x C-c, które koñczy sesjê Emacsa. (Nie
+martw siê, ¿e w ten sposób stracisz zmiany, które wprowadzi³e¶ do
+tekstów; przed zamkniêciem sesji Emacs proponuje Ci zachowania
+ka¿dego ze zmodyfikowanych plików.)
+
+C-z jest poleceniem, które wychodzi z Emacsa *na chwilê*, tak by¶ móg³
+wróciæ do niej wróciæ po jakim¶ czasie.
+
+W systemach, w których jest to mo¿liwe, C-z zawiesza proces Emacsa;
+powoduje to powrót do pow³oki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.
+W najpopularniejszych pow³okach mo¿esz wróciæ do Emacsa za pomoc±
+polecenia `fg' lub `%emacs'.
+
+W systemach, w których nie ma zawieszania procesów, C-z tworzy proces
+podpow³oki (ang. "subshell"), który dzia³a pod Emacsem i daje Ci szansê
+uruchamiania innych programów oraz powrotu do Emacsa po ich skoñczeniu; w
+systemach tych C-z w istocie nie powoduje wyj¶cia z Emacsa i wówczas
+normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyj¶cie z podpow³oki za
+pomoc± polecenia "exit".
+
+Polecenia C-x C-c powiniene¶ u¿ywaæ, gdy masz zamiar siê wylogowaæ.
+Zalecane jest tak¿e wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przyk³ad przez
+programy obs³uguj±ce pocztê elektroniczn± lub innego rodzaju narzêdzia,
+poniewa¿ mog± one nie wiedzieæ, jak sobie poradziæ z zawieszeniem
+Emacsa. Jednak¿e w zwyk³ych okoliczno¶ciach, je¶li nie musisz
+wylogowywaæ siê z systemu, korzystniej jest zawiesiæ Emacsa za pomoc±
+C-z, ni¿ z niego wyj¶æ.
+
+Istnieje wiele poleceñ zaczynaj±cych siê od C-x. Oto lista tych,
+których ju¿ siê nauczy³e¶:
+
+ C-x C-f odwied¼ plik
+ C-x C-s zachowaj plik
+ C-x C-b wy¶wietl listê buforów
+ C-x C-c wyjd¼ z Emacsa
+ C-x u cofnij
+
+Poleceñ podawanych za pomoc± nazwy u¿ywa siê jeszcze rzadziej lub u¿ywa
+siê tylko w niektórych trybach. Przyk³adem mo¿e byæ polecenie
+replace-string, które zastêpuje jeden ³añcuch innym w ca³ym tek¶cie. Gdy
+naciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ci±g polecenia, wy¶wietlaj±c na
+dole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powiniene¶ tam wpisaæ nazwê
+polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, ¿e napisz
+jedynie repl s<Tab>; Emacs dokoñczy nazwê automatycznie. Wprowadzanie
+nazwy zakoñcz naci¶niêciem klawisza <Return>.
+
+Polecenie replace-string wymaga dwóch argumentów: ³añcucha, który ma
+zostaæ zast±piony, i ³añcucha, który ma zostaæ wstawiony w miejsce tego¿.
+Wpisywanie ka¿dego z tych ³añcuchów trzeba zakoñczyæ przyci¶niêciem
+klawisza <Return>.
+
+>> Przesuñ kursor do czystej linii, dwie linie poni¿ej tej.
+ Naci¶nij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>.
+
+ Zwróæ uwagê, jak ta linia siê zmieni³a: zast±pi³e¶ s³owem
+ ,,zmodyfikuje'' ka¿de wyst±pienie s³owa z-m-i-e-n-i poni¿ej pocz±tkowej
+ pozycji kursora.
+
+
+* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE
+---------------------------
+
+Je¶li zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to mo¿esz je straciæ w
+wypadku, gdy Twój komputer przestanie dzia³aæ. By Ciê przed tym
+uchroniæ, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnym
+pliku, który ma znak # na pocz±tku i na koñcu swojej nazwy. Przyjmijmy
+na przyk³ad, ¿e Twój plik nazywa siê "hello.c". Odpowiadaj±cy mu plik
+zachowywany automatycznie bêdzie nosi³ nazwê "#hello.c#". Gdy
+zachowasz plik w zwyk³y sposób, Emacs skasuje plik
+zachowany automatycznie.
+
+Je¶li Twój komputer przestanie dzia³aæ, mo¿esz odzyskaæ Twoje dane z
+pliku automatycznie zachowanego przez zwyk³e odwiedzenie tego pliku,
+który edytowa³e¶ (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanie
+M-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, to
+dane zachowane automatycznie odzyskasz, je¶li odpowiesz yes<Return>.
+
+
+* OBSZAR ECHA
+-------------
+
+Je¶li polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, bêd± one
+pokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa
+(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatni± doln± liniê ekranu.
+
+
+* LINIA STANU
+-------------
+
+Linia, która znajduje siê bezpo¶rednio nad obszarem echa, zwana jest
+lini± trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny do
+nastêpuj±cego:
+
+--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------
+
+Linia ta podaje u¿yteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, który
+edytujesz.
+
+Wiesz ju¿, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik,
+który odwiedzi³e¶. --NN%-- informuje o bie¿±cej pozycji wewn±trz
+tekstu; oznacza to, ¿e NN procent tekstu znajduje siê ponad górnym
+brzegiem ekranu. Je¶li pocz±tek pliku znajduje siê na pocz±tku
+ekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.
+Podobnie dla koñca tekstu pojawi siê tam napis --Bot-- (ang. bottom).
+Je¶li wy¶wietlasz tekst na tyle krótki, ¿e mie¶ci siê w
+ca³o¶ci na ekranie, to linia trybu bêdzie zawiera³a napis --All--.
+
+Litera L, po której wystêpuj± cyfry, tak¿e opisuje Twoj± bie¿±c±
+pozycjê: cyfry oznaczaj± numer linii, na której obecnie ustawiony jest
+kursor.
+
+Gwiazdki blisko pocz±tku linii trybu oznaczaj±, ¿e wprowadzi³e¶ do
+tekstu jakie¶ zmiany. Tu¿ po odwiedzeniu, a tak¿e po zachowaniu pliku
+nie bêdzie w tym miejscu gwiazdek, lecz my¶lniki.
+
+Wewn±trz nawiasów znajdziesz informacje na temat trybu edycji, w
+którym w³a¶nie jest Emacs. Domy¶lnym trybem edycji nazywa siê
+podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb u¿ywanym w³a¶nie w
+tej chwili. Jest to przyk³ad ,,trybu g³ównego'' (ang. major mode).
+
+Emacs mo¿e dzia³aæ w wielu trybach g³ównych. Zosta³y one zaprojektowane,
+aby u³atwiæ edycjê napisów w rozmaitych jêzykach programowania, takich
+jak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekstów, jak tryb tekstowy. W danej
+chwili mo¿e byæ aktywny tylko jeden g³ówny tryb pracy i to jego nazwa
+jest wy¶wietlana w linii trybu w miejscu, w którym teraz jest
+"Fundamental".
+
+Ka¿dy z g³ównych trybów edycyjnych mo¿e zmieniæ zachowanie niektórych
+poleceñ. Na przyk³ad w Emacsie istniej± polecenia s³u¿±ce do tworzenia
+komentarzy w programach. Skoro ka¿dy jêzyk programowania sam okre¶la,
+jak powinien wygl±daæ komentarz, to ka¿dy z g³ównych trybów edycyjnych
+musi wstawiaæ komentarze w odpowiedni sposób. Trybowi edycyjnemu
+odpowiada nazwa polecenia, które mo¿esz wykonaæ, by prze³±czyæ siê w ten
+tryb lub go wy³±czyæ. Przyk³adem mo¿e byæ M-x fundamental-mode, które
+jest poleceniem prze³±czaj±cym tryb podstawowy.
+
+Je¶li zamierzasz edytowaæ tekst w jêzyku angielskim, taki jak na
+przyk³ad oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobnie
+powiniene¶ u¿yæ trybu tekstowego (ang. text mode).
+
+>> Napisz M-x text-mode<Return>.
+
+Nie musisz siê martwiæ, bo ¿adne z poleceñ, które do tej pory pozna³e¶,
+nie zmienia Emacsa w powa¿ny sposób. Mo¿esz jednak zauwa¿yæ, ¿e teraz
+M-f i M-b traktuj± apostrofy jako czê¶ci s³ów. Poprzednio, w trybie
+podstawowym, polecenia te traktowa³y apostrofy jako separatory s³ów.
+
+G³ówne tryby edycji wprowadzaj± zwykle subtelne zmiany, takie jak
+opisana powy¿ej; wiêkszo¶æ poleceñ nadal robi ,,to samo'', chocia¿
+byæ mo¿e w troszeczkê inny sposób.
+
+By zobaczyæ dokumentacjê na temat bie¿±cego g³ównego trybu edycji,
+naci¶nij C-h m.
+
+>> Naci¶nij C-u C-v raz lub wiêcej razy, tak by ta linia znalaz³a siê
+ blisko góry ekranu.
+
+>> Naci¶nij C-h m, by odczytaæ dokumentacjê na temat tego, czym tryb
+ tekstowy ró¿ni siê od trybu podstawowego.
+
+>> Naci¶nij q, by usun±æ dokumentacjê trybu z ekranu.
+
+G³ówne tryby edycji nazywaj± siê w³a¶nie ,,g³ównymi'', gdy¿ wystêpuj±
+tak¿e ,,podrzêdne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrzêdne tryby
+edycji nie s± alternatyw± dla trybów g³ównych, lecz jedynie ich
+niewielk± modyfikacj±. Ka¿dy podrzêdny tryb edycji mo¿na w³±czyæ lub
+wy³±czyæ niezale¿nie od pozosta³ych trybów podrzêdnych, a tak¿e
+niezale¿nie od trybu g³ównego. Mo¿esz wiec u¿ywaæ jednego,
+kombinacji dowolnych, albo nie u¿ywaæ ¿adnego trybu podrzêdnego.
+
+Jednym z podrzêdnych trybów edycji, który jest bardzo u¿yteczny,
+szczególnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest tryb
+automatycznego wype³niania (ang. auto fill mode). Je¶li jest on
+w³±czony, to Emacs ³amie linie pomiêdzy s³owami automatycznie, gdy
+podczas wstawiania tekstu linia robi siê za szeroka.
+
+Tryb automatycznego wstawiania w³±cza siê na przyk³ad poleceniem M-x
+auto-fill-mode<Return>. Powtórzenie tego polecenie powoduje wy³±czenie
+trybu, ponowne powtórzenie --- jego w³±czenie, i tak dalej. Mówimy, ¿e
+polecenie ,,prze³±cza tryb''.
+
+>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napisów
+ ,,asdf '' tak d³ugo, a¿ zobaczysz, ¿e linia podzieli na dwie.
+ Miêdzy literami musisz wstawiaæ spacje, poniewa¿ tryb
+ automatycznego wype³niania ³amie linie tylko tam, gdzie s± spacje.
+
+Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znaków, ale mo¿esz to zmieniæ
+poleceniem C-x f. Powiniene¶ poleceniu podaæ argument liczbowy
+mówi±cy, w której kolumnie ma zostaæ ustawiony margines.
+
+>> Wywo³aj C-x f z argumentem równym 20. (C-u 2 0 C-x f).
+ Napisz potem jaki¶ tekst i zauwa¿, ¿e Emacs wype³nia linie do
+ d³ugo¶ci co najwy¿ej 20 znaków. Ustaw margines z powrotem na
+ 70 znaków, wywo³uj±c jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem.
+
+Je¶li zmieniasz tekst wewn±trz akapitu, to tryb automatycznego
+wype³niania sam z siebie nie wyrówna marginesu. Mo¿esz go wyrównaæ
+samodzielnie, wydaj±c polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien siê
+wówczas znajdowaæ wewn±trz akapitu).
+
+>> Przesuñ kursor do poprzedniego akapitu i naci¶nij M-q.
+
+
+* SZUKANIE
+----------
+
+Emacs potrafi szukaæ ³añcuchów (zwartych ci±gów znaków lub s³ów)
+zarówno wstecz jak i do przodu. Szukanie ³añcucha jest poleceniem,
+które przesuwa kursor --- do nastêpnego miejsca, w którym dany
+³añcuch wystêpuje.
+
+Polecenie Emacsa "search" ró¿ni siê od podobnych poleceñ w innych
+edytorach tym, ¿e jest przyrostowe. Znaczy to, ¿e szukanie odbywa
+siê w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki ³añcucha, który ma zostaæ
+znaleziony.
+
+Poleceniami rozpoczynaj±cymi szukanie s±: C-s dla szukania w przód
+oraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZÊ! Nie próbuj ich w tej
+chwili.
+
+Gdy naci¶niesz C-s, zauwa¿ysz, ¿e w obszarze echa pojawi siê
+tekst "I-search". Jest to informacja, ¿e Emacs znajduje siê w trybie
+"incremental search" i czeka, by¶ napisa³ tekst, który ma znale¼æ.
+Naci¶niêcie <Return> koñczy proces szukania.
+
+>> Rozpocznij teraz szukanie, naciskaj±c C-s. POWOLI, litera po
+ literze, napisz s³owo kursor, zatrzymuj±c siê po ka¿dym znaku
+ i obserwuj±c, gdzie zatrzymuje siê kursor. Gdy naci¶niesz drugie
+ r, bêdzie mo¿na powiedzieæ, ¿e szuka³e¶ s³owa kursor
+ jednokrotnie. Naci¶nij jeszcze raz C-s, by znale¼æ nastêpne
+ wyst±pienie s³owa kursor. Naci¶nij teraz cztery razy <Delback>
+ i zobacz, co siê dzieje z kursorem. Naci¶nij <Return>, by skoñczyæ
+ szukanie.
+
+Widzia³e¶, co siê dzia³o? Podczas szukania przyrostowego Emacs próbuje
+przej¶æ do miejsca wyst±pienia ³añcucha, który wpisa³e¶ do tej pory,
+i pod¶wietla go dla Twojej wygody. By znale¼æ nastêpne wyst±pienie
+s³owa kursor, po prostu jeszcze raz naci¶nij C-s. Je¶li takiego
+wyst±pienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, ¿e szukanie
+,,skoñczy³o siê pora¿k±''.
+
+Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyni
+z innymi poleceniami.
+
+UWAGA: W niektórych systemach naci¶niecie C-s zamra¿a ekran i w
+rezultacie Emacs nie mo¿e pokazywaæ tekstu. Oznacza to, ¿e sk³adowa
+systemu operacyjnego, zwana kontrol± przep³ywu (ang. "flow control"),
+przechwyci³a znak C-s i nie pozwoli³a mu dotrzeæ do Emacsa. By odzyskaæ
+kontrolê nad ekranem, naci¶nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
+rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podrêczniku
+Emacsa.
+
+Je¶li podczas szukania przyrostowego naci¶niesz <Delback>, to zauwa¿ysz,
+¿e w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie ³añcucha, a
+kursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypu¶æmy na przyk³ad, ¿e
+nacisn±³e¶ k i znalaz³e¶ pierwsze wyst±pienie tej litery. Je¶li teraz
+naci¶niesz u, to kursor przesunie siê tu¿ za najbli¿sze litery
+ku. Naci¶nij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego
+³añcucha litery u, a kursor wróci do pierwszego wyst±pienia litery k.
+
+Je¶li podczas szukania naci¶niesz jaki¶ klawisz w kombinacji z META lub
+Ctrl (z nielicznymi wyj±tkami --- znakami, które maj± specjalne
+znaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanie
+przerwane.
+
+C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bie¿±c± pozycj±
+kursora. Je¶li chcesz szukaæ czego¶ po³o¿onego w tek¶cie wcze¶niej,
+to naci¶nij C-r. Wszystko, co powiedzieli¶my o poleceniu C-s, stosuje
+siê te¿ do C-r, oczywi¶cie w odniesieniu do szukania wstecz.
+
+
+* WIELE OKIEN
+-------------
+
+Jedn± z u¿ytecznych cech Emacsa jest mo¿liwo¶æ wy¶wietlania wiêcej ni¿
+jednego okna na raz.
+
+>> Przesuñ kursor do tej linii i naci¶nij C-u 0 C-l.
+
+>> Naci¶nij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna
+ wy¶wietlaj± ten samouczek. Kursor pozostaje w górnym oknie.
+
+>> Naci¶nij C-M-v by przewin±æ dolne okno. (Je¶li nie masz
+ klawisza Meta lub Alt, to naci¶nij ESC C-v.)
+
+>> Naci¶nij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesun±æ kursor do
+ dolnego okna. U¿yj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewin±æ jego
+ zawarto¶æ. Polecenia, które masz wykonaæ, odczytuj z górnego okna.
+
+>> Naci¶nij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wróci³ do górnego okna.
+ Kursor w górnym oknie nie zmieni³ po³o¿enia.
+
+Ka¿de okno pamiêta po³o¿enie swojego kursora, lecz w danej chwili
+tylko jedno z okien wy¶wietla kursor. Wszystkie polecenia edycyjne
+stosuj± siê do okna, w którym jest kursor. To okno nazywane jest
+,,oknem wybranym''.
+
+Polecenie C-M-v przyda Ci siê, gdy bêdziesz chcia³ edytowaæ tekst w
+jednym oknie, a drugiego u¿ywa³ jako punktu odniesienia. Dziêki niemu
+kursor mo¿e zawsze znajdowaæ siê w oknie, którego zawarto¶æ edytujesz, a
+Ty mo¿esz przesuwaæ drugie okno.
+
+C-M-v to przyk³ad kombinacji, który uzyskuje siê, wciskaj±c jednocze¶nie
+klawisze Ctrl i Meta (Alt). Je¶li masz prawdziwy klawisz META (Alt), to
+C-M-v mo¿esz uzyskaæ przytrzymuj±c jednocze¶nie Ctrl oraz META (Alt) i
+naciskaj±c v. Nie jest wa¿ne, co zosta³o naci¶niête wcze¶niej, Ctrl czy
+META, poniewa¿ obydwa te klawisze dzia³aj± jako modyfikatory znaczenia
+znaków.
+
+Je¶li nie masz klawisza META (Alt) i w jego zastêpstwie u¿ywasz ESC, to
+kolejno¶æ naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisn±æ i
+pu¶ciæ ESC, po czym nacisn±æ Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadzia³a.
+Wynika to z tego, ¿e ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.
+
+>> Naci¶nij C-x 1 (w górnym oknie), by pozbyæ siê okna dolnego.
+
+(Je¶li nacisn±³by¶ C-x 1 w dolnym oknie, to górne by znik³o. Mo¿esz
+sobie to polecenie t³umaczyæ jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to w
+którym w³a¶nie jestem''.)
+
+Nie musi byæ tak, ¿e obydwa okna pokazuj± ten sam bufor. Je¶li u¿yjesz
+C-x C-f, by odwiedziæ jaki¶ plik w jednym z nich, to zawarto¶æ drugiego
+siê nie zmieni. Z zasady w ró¿nych oknach mo¿esz niezale¿nie wy¶wietlaæ
+ró¿ne pliki.
+
+Oto inny sposób u¿ywania dwóch okien do wy¶wietlania dwóch ró¿nych
+rzeczy:
+
+>> Naci¶nij C-x 4 C-f i nazwê jednego z Twoich plików. Zakoñcz
+ wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi siê w dolnym
+ oknie razem z kursorem, który tam przeskakuje.
+
+>> Naci¶nij C-x o, by wróciæ do górnego okna, oraz C-x 1 by usun±æ
+ dolne okno.
+
+
+* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI
+---------------------------
+
+Czasami mo¿esz znale¼æ siê w czym¶, co nazywa siê "rekursywnym
+poziomem edycji". Mo¿esz to rozpoznaæ po nawiasach kwadratowych w
+linii trybu, obejmuj±cych nawiasy okr±g³e zawieraj±ce nazwê g³ównego
+trybu edycji. Móg³by¶ na przyk³ad zobaczyæ [(Fundamental)] zamiast
+(Fundamental).
+
+By wyj¶æ z rekursywnego poziomu edycji, naci¶nij ESC ESC ESC. Jest to
+ogólnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Mo¿esz go u¿yæ tak¿e,
+by pozbyæ siê nadmiaru okien albo wyj¶æ z minibufora.
+
+>> Naci¶nij M-x by wej¶æ do minibufora, potem naci¶nij ESC ESC ESC, by
+ z niego wyj¶æ.
+
+Aby wyj¶æ z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy u¿yæ C-g. Dzieje
+siê tak dlatego, ¿e klawisz C-g jest u¿ywany do anulowania poleceñ i
+argumentów WEWN¡TRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji.
+
+
+SZUKANIE POMOCY
+---------------
+
+W tym samouczku dostarczyli¶my tylko tyle informacji, ile jest
+niezbêdne, by¶ móg³ zacz±æ u¿ywaæ Emacsa. Emacs jest istn± kopalni±
+najró¿niejszych rzeczy, których nie sposób tutaj opisaæ. Bêdziesz
+zapewne chcia³ dowiedzieæ siê o Emacsie wiêcej, poniewa¿ posiada on
+wiele po¿ytecznych cech, o których na razie nic nie wiesz. Miêdzy innymi
+jest w nim zaszyte mnóstwo wewnêtrznej dokumentacji. Dotrzeæ do tej
+dokumentacji mo¿esz po naci¶niêciu kombinacji C-h.
+
+By uzyskaæ pomoc, naci¶nij C-h, a potem znak, który okre¶la jakiego
+rodzaju pomocy oczekujesz. Je¶li poczujesz siê NAPRAWDÊ zagubiony, to
+napisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy mo¿e Ci
+dostarczyæ. Je¶li naci¶niesz C-h, a potem zadecydujesz, ¿e pomoc nie
+jest Ci jednak potrzebna, to aby anulowaæ zapocz±tkowane polecenie C-h,
+po prostu wci¶nij C-g.
+
+Najprostsz± pomoc mo¿esz uzyskaæ naciskaj±c C-h c. Naci¶nij C-h a potem
+c, po czym kombinacjê klawiszy, której znaczenie chcesz poznaæ; Emacs
+wy¶wietli krótki opis polecenia odpowiadaj±cego tej kombinacji.
+
+>> Naci¶nij C-h c C-p.
+
+Powinno to przywo³aæ komunikat, o tre¶ci podobnej do
+
+ C-p runs the command previous-line
+
+W ten sposób mo¿esz uzyskaæ ,,nazwê funkcji'' przypisanej kombinacji
+klawiszy. Przydaje siê to podczas pisania kodu w Lispie, w którym
+zapisane s± rozszerzenia Emacsa; wystarcza to tak¿e do przypomnienia
+Ci, co dane polecenie robi, je¶li widzia³e¶ je ju¿ wcze¶niej, lecz
+go nie zapamiêta³e¶.
+
+Jako dope³nienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza te¿ wieloznakowe
+kombinacje klawiszy, na przyk³ad C-x C-s albo (je¶li nie masz klawisza
+META lub Alt) <ESC>v.
+
+By uzyskaæ wiêcej informacji na temat polecenia, naci¶nij C-h k
+zamiast C-h c.
+
+>> Naci¶nij C-h k C-p.
+
+To polecenie wy¶wietla dokumentacjê na temat danej funkcji oraz jej
+nazwê w oknie Emacsa. Gdy skoñczysz ¶ledziæ wynik tego polecenia
+naci¶nij C-x 1, by pozbyæ siê tekstu pomocy. Nie musisz tego robiæ od
+razu. Mo¿esz wykonaæ pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanim
+naci¶niesz C-x 1.
+
+Oto kilka innych u¿ytecznych wariantów C-h:
+
+ C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.
+
+>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie ca³±
+ informacje, jak± Emacs ma na temat funkcji, która implementuje
+ polecenie C-p.
+
+Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentacjê zmiennych,
+których warto¶ci mo¿esz zmieniæ, aby dostosowaæ Emacsa do swoich
+preferencji. Wpisz nazwê zmiennej, gdy Emacs o ni± poprosi.
+
+
+ C-h a Apropos. Wpisz s³owo, a Emacs wypisze listê
+ wszystkich poleceñ, których nazwa zawiera to s³owo.
+ Polecenia te mo¿na wywo³ywaæ za pomoc± Meta-x.
+ Dla niektórych poleceñ Apropos wypisze jedno- lub
+ dwuznakowe sekwencje, które wywo³uj± te polecenia.
+
+>> Napisz C-h a file<Return>.
+
+Zobaczysz listê wszystkich poleceñ,
+dostêpnych za pomoc± M-x, które maja s³owo "file" w swojej nazwie.
+Zauwa¿ysz tam tak¿e polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w,
+umieszczone obok nazw poleceñ "find-file" i "write-file".
+
+>> Napisz C-M-v, aby przewin±æ okno pomocy. Zrób to kilka razy.
+>> Napisz C-x 1, aby usun±æ okno pomocy.
+
+ C-h i Czytanie elektronicznych podrêczników (w formacie Info). To
+ polecenie prze³±czy Ciê do specjalnego bufora o nazwie
+ *info*, gdzie bêdziesz móg³ przeczytaæ podrêczniki
+ dotycz±ce pakietów zainstalowanych w Twoim
+ systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapoznaæ siê z
+ podrêcznikiem Emacsa. Je¿eli nigdy wcze¶niej nie u¿ywa³e¶
+ trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci mo¿liwo¶ci
+ tego trybu. Po tym, jak zapoznasz siê z niniejszym krótkim
+ samouczkiem, w dalszej pracy dostêp do dokumentacji
+ bêdziesz uzyskiwa³ w³a¶nie za pomoc± Emacs Info.
+
+
+DODATKOWE FUNKCJE
+-----------------
+
+Wiêcej o Emacsie mo¿esz siê nauczyæ czytaj±c jego podrêcznik, w formie
+ksi±¿kowej lub on-line w postaci Info (u¿yj menu Help lub naci¶nij F10
+h r). Dwie dodatkowe w³a¶ciwo¶ci, które szczególnie mog± siê przydaæ
+to dope³nianie wprowadzanych danych i dired u³atwiaj±ce zarz±dzanie
+plikami.
+
+Dope³nianie pozwala unikn±æ niepotrzebnego wpisywania. Na przyk³ad
+je¶li chcesz siê prze³±czyæ do bufora *Messages*, mo¿esz nacisn±æ C-x
+b *M<Tab> a Emacs dope³ni dalsz± czê¶æ nazwy za Ciebie na tyle, na ile
+bêdzie w stanie ustaliæ na podstawie tego, co do tej pory wpisa³e¶. Dope³nianie
+jest opisane w Info w podrêczniku Emacsa w czê¶ci zatytu³owanej
+"Dop³nianie" (ang. Completion).
+
+Dired umo¿liwia Ci zrobienie wykazu plików w danym katalogu (dodatkowo
+w podkatalogach), przemieszczanie siê wewn±trz tej listy, odwiedzanie
+plików, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Dired
+jest opisane w Info w podrêczniku Emacsa w czê¶ci zatytu³owanej
+"Dired".
+
+Podrêcznik dodatkowo opisuje wiele innych w³a¶ciwo¶ci Emacsa.
+
+
+* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autorów wersji
polskiej)
+-----------------------------------
+
+Je¶li pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursorem
+prawdopodobnie ³atwiej Ci bêdzie u¿ywaæ klawiszy strza³ek po prawej
+stronie klawiatury. Klawisze strza³ek: w lewo, w prawo, w górê i w dó³
+dzia³aj± zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadaj± one dok³adnie C-b, C-f, C-p
+i C-n, ale s± ³atwiejsze do zapamiêtania. Mo¿esz tak¿e u¿ywaæ C-lewo i
+C-prawo, by przesuwaæ siê o s³owa, oraz C-góra i C-dó³, by przesuwaæ siê
+o bloki (np. akapity, je¶li edytujesz tekst). Je¶li masz klawisze
+oznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przenios± Ciê one na pocz±tek i,
+odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na pocz±tek i koniec
+pliku. Je¶li na Twojej klawiaturze s± klawisze PgUp i PgDn, to mo¿esz
+ich u¿yæ do przesuwania siê o jeden ekran, tak jak M-v i C-v.
+
+Wszystkie te polecenia akceptuj± argument liczbowy, tak jak to
+opisano powy¿ej. Wpisanie argumentu mo¿esz sobie upro¶ciæ:
+naci¶nij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczbê. Na
+przyk³ad, aby przesun±æ kursor o 12 s³ów w prawo, naci¶nij C-1 C-2
+C-prawo. Zwróæ uwagê, ¿e jest to ³atwe do wpisania, poniewa¿ nie
+musisz puszczaæ klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr.
+
+
+* U¯YWANIE MENU (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
+---------------
+
+Je¶li pracujesz na X-terminalu, to u góry okna Emacsa powiniene¶ zauwa¿yæ
+pasek z menu. Tego menu mo¿esz u¿ywaæ, by wywo³ywaæ najczê¶ciej
+potrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na pocz±tku bêdziesz
+s±dzi³, ¿e jest to ³atwiejsze ni¿ u¿ywanie klawiatury, poniewa¿ nie
+musisz siê na pamiêæ uczyæ kombinacji klawiszy, które uruchamiaj±
+poszczególne polecenia. Gdy ju¿ jednak poznasz Emacsa, to zaczniesz
+sobie te kombinacje przyswajaæ --- dla wygody przy pozycjach menu
+pokazywane s± odpowiadaj±ce im kombinacje klawiszy.
+
+Zwróæ uwagê, ¿e niektóre pozycje wystêpuj±ce w menu nie maj±
+odpowiedników klawiszowych. Na przyk³ad pozycja "Buffers" powoduje
+wy¶wietlenie listy wszystkich dostêpnych buforów. Do ka¿dego z nich
+mo¿esz siê prze³±czyæ, wybieraj±c jego nazwê, wy¶wietlon± pod pozycj±
+Buffers.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Pamiêtaj, ¿e by wyj¶æ z Emacsa na sta³e, trzeba wydaæ polecenie C-x C-c.
+By wyj¶æ do pow³oki na chwilê tak, by jeszcze Do Emacsa wróciæ, trzeba
+u¿yæ C-z. (To nie dzia³a pod X-Windows, poniewa¿ tam nie ma prawdziwego
+konceptu przej¶cia na chwilê do pow³oki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje''
+okno Emacsa.)
+
+Ten samouczek by³ pisany tak, by wszyscy nowi u¿ytkownicy mogli go
+zrozumieæ. Je¶li co¶ pozostawi³ niejasnym, nie sied¼ cicho i nie
+obwiniaj siebie, tylko daj nam znaæ!
+
+
+KOPIOWANIE
+----------
+
+Niniejszy samouczek jest potomkiem w d³ugiej linii samouczków
+Emacsa, która rozpoczyna siê od tego, który zosta³ napisany przez
+Stuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Zosta³ on zmodyfikowany we
+wrze¶niu 1994 przez Bena Winga, który zaktualizowa³ go w celu uwzglêdnienia
+pracy pod X-Windows.
+
+Autorem pierwszego t³umaczenia na jêzyk polski by³ Remek Trzaska
+<address@hidden>, a pomaga³ mu Ryszard Kubiak
+<address@hidden>. Tamto t³umaczenie zosta³o uaktualnione dla
+wersji GNU Emacs 21 przez Beatê Wierzcho³owsk± <address@hidden>
+z pomoc± Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <address@hidden>.
+
+Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawem
+autorskim, ale wolno j± kopiowaæ pod nastêpuj±cymi warunkami:
+
+Copyright (C) 1985, 1994, 2001, 2002, 2003, 2004,
+ 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc.
+
+Zezwala siê na wykonywanie lub rozpowszechnianie
+wiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnym
+no¶niku, pod warunkiem zachowania informacji o
+prawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz pod
+warunkiem, ¿e dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia na
+dalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem.
+
+
+Zezwala siê równie¿ na rozpowszechnianie na warunkach podanych
+powy¿ej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego czê¶ci,
+pod warunkiem, ¿e zostan± wyra¼nie uwidocznione
+informacje o tym, kto dokona³ modyfikacji jako ostatni.
+
+
+Warunki kopiowania samego Emacsa s± bardziej skomplikowane, ale zgodne
+z t± ide±. Proszê, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoim
+znajomym kopie Emacsa. Pomó¿ têpiæ obstrukcjonizm w informatyce,
+u¿ywaj±c, tworz±c i dziel±c siê oprogramowaniem swobodnym.
+
+;;; Local Variables:
+;;; mode: fundamental
+;;; coding: latin-2
+;;; sentence-end-double-space: nil
+;;; End:
+
+;;; arch-tag: 6c6b7445-4cd5-44ca-a101-7f4697b92f60
- [Emacs-diffs] Changes to TUTORIAL.pl,
Glenn Morris <=